در فیلم «ناصرالدین شاه و سینما»، امیرکبیر رو به شاه میکند و میگوید اگر نیت یکساله دارید، برنج بکارید. اگر نیت ده ساله دارید، درخت غرس کنید. اگر نیت صد ساله دارید، آدم تربیت کنید . تمام حرفی که قرار است در این متن گفته شود در مورد همین چند کلمه است آدم تربیت کنید . نیت و سرمایهگذاری که به قول امیرکبیر باید صد ساله باشد و نگاه طولانی مدت به آن شود.
اقتصاد ضد مقاومتی
«میدهیم فلان کشور برایمان بسازد» این گفته یکی از مدیران دولتی استان به یک شرکت دانشبنیان کرمانی است. شرکتی که قرار بود با انجام طرحی پژوهشی در صنعت برق، وابستگی کشور به شرکتهای خارجی را کاهش دهد. نه میخواهم از شرکت مورد نظر دفاع کنم و نه اینکه حرف آن مدیر را توجیه کنم، تفکر مدیر و تبعات آن بیشتر مورد توجه است. نگاه مدیران و مسئولین ما به سرمایه گذاری کوتاه مدت است و عدم فرصت دادن به شرکتهای کوچک دانشبنیان باعث رکود شرکتها شده است. نیروهایی که تمام زحمت رشد آنها در استان کشیده شده اما نبود شغل و فضای مناسب کاری مهاجرت آنها را در پی داشته است. اگر دولت توان جذب و ایجاد شغل برای این افراد را ندارد با حمایت از شرکتهای دانشبنیان، میتواند آنها را در استان نگاه دارد و در راستای اقتصاد مقاومتی گام بر دارد. بر اساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ایجاد هر شغل صنعتی زیر مجموعه این وزارتخانه (29 رشته) بیش از 300 میلیون تومان باید هزینه شود و این تعداد کمی از شاغلان کشور را شامل میشود؛ اما صنعتی همچون کارتون و انیمیشنسازی با کمترین هزینه برای ایجاد شغل میتواند گزینه خوبی برای سرمایهگذاری باشد. در ژاپن درآمد حاصل از کارتون و انیمیشن 9 برابر درآمد نفتی ایران است و رشد این صنعت تا سال 2025 چشمگیر خواهد بود. در کرمان شرکتهای انمیشینسازی مطرحی وجود دارد که تنها با هزینه ایجاد یک شغل صنعتی، میتوان چندین شغل در این زمینه ایجاد کرد و از مهاجرت این افراد جلوگیری کرد. از این دسته فعالیتهای کوچک و پردرآمد اقتصادی در کرمان کم نیست. اگر به شرکتهای دانشبنیان فرصت داده شود شاهد رشد و توسعه استان خواهیم بود. مدیران با تغییر نگاه کوتاه مدت خود و توجه بیشتر به نهادهای آموزشی و ترغیب دانشگاهها و مدارس به آموزشهای نوین که همگان با توسعه جهانی باشد، مشکل نیروی انسانی بسیاری از شرکتهای دانشبنیان را برطرف کرده و به جای جذب سرمایهگذاریهای ریالی خارجی، از سرمایههای انسانی داخل استان برای رشد و توسعه استفاده استفاده شود. گام اول در توسعه استان پس از تغییر نگاه مدیران، آموزش و مهارت آموزی است.در حال حاضر فعالیتهای بسیاری صورت میگیرد که تیتر خبرگزاریها و سر لیست اقدامات انجام شده توسط مدیران است، اما بد نیست مدت زمان و تاریخ مصرف نیتها و سرمایهگذاریهای صورت گرفته را نیز در نظر بگیریم. آمار و اخباری که از رشد و توسعه کشورهای دیگر شنیده میشود قابل توجه است. ارزش تعدادی از شرکتها چند برابر درآمد نفتی ایران است و حتی شهرهای کوچک که تاسه دهه پیش روستا محسوب میشدند، امروز قطب تولید و صنعت جهانی هستند. از مقایسه شرکت و شهرهای کوچک با کشورمان صحبت میکنم و کشورهای پیشرفته و صنعتی جای خود دارد. پیشرفتهای صورت گرفته قابل قیاس نیست و شرکتهای بزرگ درحال سرمایهگذاری بر روی صنایع نوپا و جدید هستند. همزمان با رشد و تغییرات جهانی، ایران و کرمان خودمان نیز شاهد سرمایهگذاریها و فعالیتهای بسیاری است. به عنوان نمونه در دولت یازدهم منطقه قلعهگنج، پایلوت اقتصاد مقاومتی معرفی شده و استانداری طرحهای اقتصادی برای سرمایهگذاری در شهرهای مختلف استان معرفی کرده است. در سایت امور اقتصادی استانداری طرحهای متنوعی برای هر شهرستان ارائه کرده و خلاصهی طرح توجیهی آنها را بر روی سایت قرار داده است. تعداد سرمایهگذاران قابل توجهی جذب شده و در سراسر استان پروژههای صنعتی، عمرانی و گردشگری خوبی در حال اجرا است. نمیتوان منکر اهمیت آنها بود اما باید از خود پرسید نیتها چند ساله است؟ آیندگان چقدر مشکلاتشان با فعالیتهای ما برطرف میشود و سرمایههای منطقه بیشتر ریالی است یا نیروی انسانی کارآمد؟ بیست سال آینده این سرمایهگذاریها چه تاثیری بر رشد استان دارد و سرمایههای استان هنوز منابع معدنی است یا نیروی انسانی پروش یافته؟
بیسوادی در عصر جدید
وقتی که حرف از هوشمندسازی مدارس و آموزشهای ویژه در مدارس زده میشود. منظور تختههای هوشمندی هستند که بر روی آنها نرمافزارهای کاربردی همچون آفیس، فتوشاپ و ... آموزش داده میشود. آموزشهایی که تنها استفاده و کاربرد آنها یاد داده شود و در نهایت مصرفکننده خوبی خواهند بود. در کشورهای پیشرفته نگاه کمی جدیتر و متفاوتتر است. از نظر محققان، در آینده کسی که نتواند برنامهنویسی و کدنویسی انجام دهد، تنها توانایی خواندن دارد و قادر به نوشتن نیست. همچون بعضی افراد مسن که سواد قرآنی دارند و نمیتوانند چیزی بنویسند. بیسواد بودن در کشورهای پیشرفته و در حال رشد تعریف دیگری دارد. نظام آموزشی آنها به شکل چشمگیری در حال تغییر است و مدارس نقش مهمی در رشد دانشآموزان دارند. کشورهایی همچون کرهجنوبی، انگلیس، کانادا و. در راستای تغییرات جهانی درسهایی مانند تاریخ و جغرافیا را حذف کرده و برنامهنویسی را جایگزین آنها کردهاند.قوانین و دستورالعملهایی برای مدرسین و مراکز آموزشی تعریف کردهاند و چشمانداز و اهداف مشخصی ترسیم شده است. کشور انگلستان برای بیست سال آینده برنامهریزی کرده و بسته به نیاز آینده خود در صنایع مختلف به دانشآموزان آموزشهای ویژه میدهد. برای صنعتی همچون ساخت بازیهای کامپیوتری، از مدارس شروع به سرمایهگذاری کرده و با کمک برنامه اختصاصی شرکت مایکروسافت، ساخت بازی را یاد میهند. دانشگاه امآیتی آمریکا برای کودکان 9 سال به بالا، زبان برنامهنویسی ویژهای طراحی و به رایگان در اختیار همگان قرار داده است. آزمایشگاه کامپیوتر دانشگاه کمبریج انگلستان، کامپیوتر بسیار ارزان برای یادگیری الکترونیک و کامپیوتر ساخته و بنگاه رسانهای این کشور نیز یک وسیله آموزشی برنامهنویسی برای کودکان تولید کرده است. حتی شرکتهای بزرگی همچون اپل، اینتل، گوگل، آیبیام و ... در این مسیر قدم برداشتهاند. کمک یک میلیون دلاری گوگل برای آموزش الکترونیک و برنامهنویسی به کودکان، یکی از این فعالیتها است و کارهای گستردهای در این زمینه انجام میدهد. امروز دیگر رقابت بر سر منابع طبیعی و موقعیتهای جغرافیایی نیست و تعداد مهندسین و فارغالتحصیلان معیار پیشرفت نمیباشد. نیروی انسانی کارآمد در پیشرفت آنها نقش دارد و قدرت-ثروت کشورها را تعیین میکند. دانشگاهها، مراکز فنی-حرفهای و آموزش و پرورش در این امر نقش بسزایی دارند و گام نخست باید از سمت این نهادها صورت بگیرد.
نیت خیر کافی نیست
صد سال پیش مرحوم علیاکبر صنعتیزاده بنیانگذار پرورشگاه صنعتی دومشکل عمده را برای پیشرفت ایران نام برده بود، آموزش و صنعت. تفکر و نیت صد ساله او باعث شد که امروز پس از یک قرن مجموعهای ماندگار از خود به جای بگذارد و به رفع این دو مشکل بپردازند. مدیران ما باید همچون «صنعتیها» نگاه چهارساله و کوتاه مدت خود را تغییر دهند و سرمایههای انسانی استان را بیشتر کنند. سیستان و بلوچستان را در نظر بگیریم که روزی انبار غله ایران بود اما حالا به واسطه نبود آب و مشکلاتی که همراه خود به وجود آورده، مردمش با مشکلات عدیدهای دست و پنجه نرم می کند. کرمان با وجود مشکل شدید تامین آب و خشکسالیهای پیدرپی، روزهای سختی در پیش خواهد داشت. برای جلوگیری از این اتفاق به سمت صنایعی با کمترین وابستگی به آب تغییر رویه دهیم که همگام با تغییرات جهانی و انقلاب چهارم صنعتی باشند. صنایعی که با کمترین هزینه، بیشترین بازدهی را داشته باشند و بتوانند سرمایههای در گردش کشور را به سمت خود جذب کند. نقش مدیران و نگاه بلندمدتشان و آموزشهای نوین در این امر بسیار مهم است و باید به صورت جدی در این مسیر گام برداشت. نگاه کپسولی و کوتاهمدت آفت توسعه و پیشرفت کرمان است و صدمههای جبرانناپذیری همراه خود به بار میآورد.شاید فعالیتهای صورت گرفته در بیست سال پیش توسط مدیران خیرخواهانه و مثمر ثمر خوانده میشد اما امروز شاهد عواقب آنها هستیم؛ مشکل کمبود آب یکی از آنهاست.